مقدمه: سل یک بیماری مزمن و زئونوز در پرندگان است که توسط مایکوباکتریوم اویوم ایجاد شده و سبب کاهش تولید، عدم صرفه اقتصادی و در نهایت مرگ پرنده میشود. این بیماری فاقد علائم بالینی پاتوگنومونیک بوده و ضایعات آن غالباً در مغز استخوان، کبد، طحال و رودهها یافت میشوند. لازم است تا در هنگام تشخیص، مایکوباکتریوم را از سایر عوامل از قبیل سالمونلا، آسپرژیلوس، اشریشیا کولی (کولیگرانولوماتوز) و نئوپلازیها تفریق نمود. اگرچه سل به ندرت در گلههای تجاری مشاهده میشود، اما باید به بروز آن در پرندگان زینتی و کبوتران توجه نمود. این بیماری قابل انتقال به انسان بوده و حضور آن در بیماران مبتلا به ایدز متداول است. با توجه به زئونوز بودن این بیماری، به بررسی شیوع آن در کبوتران ارجاعی به کلینیک دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران پرداخته شد. روشکار: این مطالعه طی یک سال و با بررسی 130 مورد کبوتر ارجاعی به کلینیک انجام گرفت. به منظور تشخیص از رادیوگرافی، FNA، رنگ آمیزی گرم و زیل نیلسون استفاده شد. بحث و نتیجهگیری: طی این مطالعه، 3 مورد کبوتر مبتلا به سل استخوانی شناسایی گردید که 3/2 % از کبوتران ارجاعی را به خود اختصاص میدهد. در رادیوگرافهای اخذ شده، ضایعات پرولیفراتیو، ندولار گرانولوماتوز و چند کانونی، لیز استخوانی، واکنش پریوستئال و اندوستئال و درگیری مفاصل مشاهده شد. در رنگ آمیزی زیل نیلسون نیز باسیلهای اسید فست و قرمز رنگ مایکوباکتریوم در پس زمینه آبی مشخص شدند. با در نظر گرفتن عواقب جبرانناپذیر این بیماری و عدم پاسخ به درمان مناسب، اقدامات لازم در جهت یوتانایز کبوتران مبتلا صورت گرفت. با توجه به خطرات این بیماری، بایستی نسبت به آموزش هرچه بیشتر صاحبان کبوتر مبادرت ورزید.
)