هیستومورفولوژی روده بزرگ در رویان شترمرغ

شترمرغ‌ها یکی از پنج زیر راسته متعلق به راسته سینه‌پهنان محسوب می‌شوند. اهمیت روده بزرگ در بدن انسان، دام‌ها و پرنده‌های اهلی از سالیان قبل مشخص شده است. مطالعه مورفولوژیکی روده بزرگ رویان شترمرغ اطلاعات مفیدی در مورد این اندام  گوارشی ارائه نمود. برای این تحقیق، روده بزرگ 20 قطعه رویان و جنین شترمرغ 20،25،30،34،38،41 روزه به‌صورت تصادفی از تخم‌های مزرعه پرورشی شترمرغ  انتخاب و مورد مطالعه مورفولوژی قرار گرفت. از روده بزرگ همه نمونه‌ها نمونه بافتی اخذ گردید و پس از آماده‌سازی (Processing) به روش معمول، با روش هماتوکسیلین و ائوزین (Haematoxylin and Eosin) رنگ آمیزی گردید. نتایج ماکروسکوپی بیانگر این بودند که سکوم‌ها در تمامی سنین رویان به‌شکل دو زائده روده‌ای لوله‌ای ته‌بسته در طرفین راست و چپ انتهای تهی‌روده و ابتدای کولون به صورت یک تنگ شدگی در مقابل هم قرار می‌گیرند. همیشه سکوم سمت راست کمی طول‌تر از سکوم سمت چپ بود. هر دو سکوم از خارج حالت کیسه‌ای(Saccular) داشتند. در تمامی رویان‌ها، کولون طویل‌ترین بخش روده‌ها بودو بین انتهایی تهی‌روده و کوپرودئوم کلوآک قرار داشت. سرعت رشد طول و پهنای آن بین روز‌های 20 تا 25 و بین روزهای30تا 34 رویانی بیشتر بود. ازدید میکروسکوپی، مخاط و زیرمخاط بافت سکوم از روز 20 رویانی با چین‌های پیچ‌حورده طولی به داخل مجرا برجسته می‌شدند. چین‌ها حاوی کرک‌های کوتاه و پهنی بودند که از اپیتلیوم استوانه‌ای و کمی سلول‌های گابلت تشکیل می‌شدند. در کولون نیز چین‌های طولی از روز 30 به بعد تشکیل می‌شد. ماهیچه مخاطی و فولیکول‌های لنفاوی همانند سکوم در رویان‌ها مشاهده نشد. ولی غدد لیبرکون از روز 38 رویانی در مخاط کولون پدیدار گردید. نسبت روده بزرگ به کوچک در شترمرغ با ماکیان متفاوت است و به‌دلیل هضم فیبری بالا و تکامل یافته‌تر بودن روده بزرگ شترمرغ، طبیعتاً روده بزرگ  شترمرغ، در مقایسه با ماکیان به نسبت طویل‌تر و رشد یافته‌تر است. مجرای دو سکوم راست و چپ در تمامی سنین رویان شترمرغ هم‌مانند شترمرغ‌های بالغ با یک سوراخ مشترک به‌سمت پشتی کولون راه پیدا می‌کند. درحالی‌که در سایر پرندگان توسط دو سوراخ مجزا به راست روده یا کولون باز می‌شود. در مرغ کیوی سکوم‌ها با دو سوراخ در سمت جانبی به کولون باز می‌شوند. ادامه روده بزرگ به دلیل طول زیاد و تشکیل حلقه‌های متعدد به‌نام کولون مشهور است در حالی که در ماکیان این بخش کوتاه، مستقیم و راست روده نامیده می‌شود. سطح پشتی کولون در بخش میانی و انتهایی در تمامی سنین رویان توسط یک مزانتر یا روده‌بند بنام (Mesocolon) همانند سینه‌پهنان و سایر پرندگان، به سقف حفره عمومی روده‌ای متصل می‌شود. سطح خارجی  سکوم‌ها و کولون رویان شترمرغ حالت کیسه‌داری (Saccular) نشان می‌دهند. این وضعیت در شترمرغ بالغ و سایر سینه‌پهنان مانند امو، کاسوواری، رئا ومرغ کیوی هم دیده می‌شود. درحالی‌که سطح خارجی راست روده سایر پرندگان صاف و یک‌دست می‌باشد. در تمامی سنین رویان‌های مورد مطالعه روی چین پیچ‌خورده طولی سکوم‌ها و کولون، کرک‌های کوتاه با رأس پهن یا باریک مشاهده می‌شود. اپیتلیوم این کرک‌ها از سلول‌های استوانه‌ای ساده همراه با تعدادی سلول‌های گابلت تشکیل می‌شود. تعداد سلول‌های گابلت به‌تدریج با افزایش سن رویان تا حدودی بیشتر می‌شود